Polarisatie is proces waarbij het ‘wij-zij’ denken toeneemt. Het is een proces waardoor groepen steeds meer tegenover elkaar komen te staan. En waarbij de verschillen tussen die groepen steeds sterker worden.

Het is een sociale dynamiek met bepaald gedrag van groepen en individuen in de groep. Het is een complexe dynamiek waarin psychologische, sociologische, economische, geografische, historische en filosofische aspecten samenkomen.

Polarisatie is ook een gevoelsdynamiek. Op het moment dat mensen tegenover elkaar komen te staan en niet meer open staan voor elkaars gedachtegoed, dan is het gevoel bepalend voor onze acties. 

Filosoof en polarisatie expert Bart Brandsma ontwikkelde een denkkader om deze gevoelsdynamiek van het wij-zij denken te duiden. De basisregels van dit denkkader zijn:

• Polarisatie is een gedachteconstructie: mensen gaan in termen van wij en zij denken aan de hand van stereotiepe beelden.
• Polarisatie heeft ‘brandstof’ nodig om uit te kunnen groeien tot tegenstellingen en spanningen tussen groepen.
• Polarisatie kent een eigen gevoelsdynamiek, met een aantal wetmatigheden.
• Bij toenemende polarisatie komen twee identiteiten steeds meer tegenover elkaar te staan.
• De hoeveelheid (voor) oordelen over de ander neemt toe terwijl de redelijkheid afneemt.
• Gevoelens en emoties worden steeds belangrijker, en feitelijke informatie heeft steeds minder impact.
• In deze situatie maakt het niet meer uit WAT je zegt, maar WIE het zegt en HOE het gezegd wordt. Feiten hebben dan geen vat meer op het debat.

Gewenste polarisatie

Ongewenste polarisatie

Horizontale polarisatie

Verticale polarisatie

Affectieve polarisatie

Politieke polarisatie 

Online polarisatie

Feitelijke polarisatie